Heideschouw
Heideschouw 2021
Op zaterdag 21 augustus 2021 vond weer de jaarlijkse ‘heideschouw’ plaats. Vanwege Covid-19 ook dit jaar weer met de fiets. Gelukkig was het prima fietsweer en hielden we het deze keer droog tijdens zowel de tocht als de borrel met hapje bij de Brandtoren. We zijn altijd blij dat de CvB samen met vertegenwoordigers van de gemeente Rozendaal en Rheden en hun partners hebben kunnen aanschouwen en aanhoren wat het resultaat van het beheer is geweest en wat de plannen zijn. De heide was paarser dan vorige jaren en de natte zomer heeft daaraan bijgedragen na vele droge jaren. Echter het gras was ook ruim vertegenwoordigd.
Er is door Karin Wopereis (ecoloog) uitgebreid gesproken over vitalisering van de bosgebieden in eigendom van de gemeente Rheden. Tegenwoordig is de veerkracht van de meeste bossen aangetast. Vooral de bossen op zandgronden hebben het zwaar. Zandgronden zijn, ongeacht hun gebruiksdoel, zeer gevoelig voor de droogte en de bosbodems zijn bovendien sterk verarmd en verzuurd. De bossen op droge zandgronden zijn in het verleden vaak aangeplant als monocultuur grove dennenbossen ten behoeve van de houtproductie. De grove den werd hierbij gekozen omdat deze goed groeit gezien de arme en droge terreinomstandigheden terwijl de vraag naar grenen hoog was. Deze bossen staan momenteel dus zwaar onder druk. Om onze bossen te behouden en toekomstbestendig te krijgen, móet er iets gebeuren. De veerkracht van bossen neemt af waardoor ecosysteemfuncties zoals natuurwaarde/ biodiversiteit, CO2-opslag en houtproductie onder druk komen te staan.
Door de aanwezige kansen te benutten in de verjonging door deze op te snoeien, plaatselijk bodem te verwonden voor natuurlijke verjonging of aan te planten met plantsoen van goede herkomst wordt het bosklimaat benut voor de tweede generatie bos. Al dan niet met wildbescherming worden boomsoorten die de menging versterken ingebracht met uiteenlopende doeleinden zoals houtkwaliteit, goedverterend strooisel, droogte resistent, een bijdrage aan natuurwaarden/biodiversiteit of een combinatie.
Bij de brandtoren heeft wethouder Marc Budel kort gesproken over het masterplan Veluwezoom wat in ontwikkeling is om de sinds Covid-19 toegenomen recreatiedruk op de Posbank beter te reguleren. Dit is een onderwerp wat eind jaren zeventig ook al op de agenda stond en telkens opnieuw aandacht behoeft. Want we vinden het belangrijk dat de Veluwezoom en specifiek het Rozendaalse Veld toegankelijk blijft. Handhaving is ook belangrijk omdat er nu veel wild wordt gegrepen door loslopende honden.
Heideschouw 2020
Op zaterdag 22 augustus verzamelden de bestuurders van de gemeenten Rheden en Rozendaal en de Commissie van Beheer zich per fiets op de kleine parkeerplaats van het Rozendaalseveld. Bijzonder, omdat vanwege de Corona maatregelen de traditionele tocht op de platte kar of in de huifkar niet door kon gaan.
Welgemoed trappend op de pedalen verplaatste het gezelschap zich naar de noordkant van het Rozendaalseveld waar bij het Kerkepad stil werd gestaan bij het beheer van de mooi bloeiende heide. Dit jaar kunnen er daarom weer ruim 270 bijenkasten op de heide staan. De hoge kwaliteit van het Rozendaalse veld komt eigenlijk door de wispelturige beheergeschiedenis. Oude heideakkers wisselen af met geplagde en gemaaide delen waardoor er plaats is voor een rijke hoeveelheid planten en dieren.
Dat bijzondere beheer zal ook in de toekomst de kracht van het gebied zijn. Heel ingrijpende maatregelen, naast het verwijderen van de dennenopslag en het maaien van de heide, lijken voorlopig niet nodig.
Vervolgens werd bij de brandtoren stilgestaan bij de toekomst van dit bijzondere monument. De toren op het Rozendaalse Veld is in 1949 geplaatst en maakte deel uit van een groot netwerk van soortgelijke torens van waaruit waarnemers natuurbranden tijdig konden lokaliseren. Het is de enige brandtoren die nog bestaat in Nederland.
Dick Tiemens, secretaris en drijvende kracht achter de Stichting behoud brandtoren Rozendaalse veld, heeft vanwege zijn leeftijd eerder al eens gevraagd of de Geërfden zich misschien willen buigen over het toekomstige beheer van de toren.
Na zijn enthousiaste verhaal over de geschiedenis en de toekomst van de toren gaf wethouder Budel van Rheden een toelichting op de beheeropgaven van het gebied en vertelde dat er binnenkort weer een volledig bevoegde BOA (bijzonder opsporings ambtenaar) op het Rozendaalse Veld loopt en dat was een geruststelling voor de Commissie van Beheer. Burgemeester Weststeijn van Rozendaal dankte de Commissie van Beheer en de gemeente Rheden tenslotte voor de interessante schouw.
Heideschouw 2018, een terugblik
Onder donkere wolken en met af en toe een flinke regenbui vond op 25 augustus 2018 de jaarlijkse Heideschouw plaats. In een comfortabele huifkar werden de deelnemers over de heide gereden.
Onderweg werd het gezelschap door Wim Verboom van Brandweer Gelderland Midden geïnformeerd over brandpreventie en brandbestrijding in het natuurgebied. Provincie Gelderland, brandweer en terreineigenaren kijken gezamenlijk naar mogelijkheden om de risico’s van onbeheersbare natuurbranden tegen te gaan. De aanleg van brede stroken loofbos langs de rand van grote heidegebieden kan voorkomen dat een natuurbrand overslaat naar een aansluitend natuurgebied. Op deze laatste zaterdag van augustus legt Gemeente Rheden als terreineigenaar verantwoording af over het beheer en onderhoud op het Rozendaalse Veld.
Marcel van Silfhout vertelde over het concept Heideboerderij waarbij de traditionele verbinding van de heidegebieden met het oorspronkelijke agrarische gebruik voorop staat. Mest van schaapskudden op de heide kan gebruikt worden op akkers aan de Veluwezoom om zo streekproducten te telen. Bij het beheer van de heide zou de Heideboerderij een belangrijke rol kunnen gaan spelen.
De Heideschouw werd, zoals gebruikelijk, afgesloten met een samenzijn bij de brandtoren. Heidecommissaris Bert Kiljan zette Rozendaals burgemeester Jan Hendrik Klein Molekamp in het zonnetje. De edelachtbare toonde jarenlang een warme belangstelling voor de Geërfden van Velp. Klein Molekamp deed voor het laatst mee met de schouw: hij legt komend voorjaar het ambt neer. Rhedens wethouder Marc Budel sloot de Heideschouw af met het voorlezen van een oude sage over de heide.
Vogels van het Rozendaalseveld en Rozendaalse Zand
In het archief van de Commissie van Beheer vonden we een verloren gewaand artikel terug over de vogelstand op het Rozendaalseveld en Rozendaalse Zand in 2013. Het werd destijds gepresenteerd aan de deelnemers aan de Heideschouw op zaterdag 24 augustus van dat zelfde jaar.
We plaatsen het nu alsnog op onze website omdat we u de inhoud niet willen onthouden…
NB: Onderstaand artikel is geplaatst als een afbeelding. Daarom zijn de getoonde links niet functioneel.
Wilt u meer informatie, klik dan op de links die wèl gewoon werken in de regel hieronder:
www.waarnemingen.nl en www.vogelwerkgroeparnhem.nl
Heideschouw, 26 augustus 2017
Traditiegetrouw vond op de laatste zaterdag van augustus de Heideschouw plaats. Tot het illustere gezelschap op de platte kar behoorden dit jaar Burgemeester Jan Hendrik Klein Molekamp van Rozendaal en wethouder Nicole Olland van Rheden, leden van de Commissie van Beheer van de Geërfden met hun partners, beheerder van het Rozendaalse Veld Nienke Moll en faunabeheerder Simon de Man met zijn echtgenote.
Altijd staat op de heideschouw een thema centraal en dit jaar was dat het beheer van de fauna op het Rozendaalse Veld. Simon de Man toonde de geïnteresseerden hoe de herten, reeën en zwijnen een natuurlijke waterplas (een zoel) gebruiken om er zich in de modder te rollen: als de modder in de haren is opgedroogd schuren ze zich tegen een boom weer schoon. Hierdoor komen ze ook van lastige insecten als teken af. Ook liet Simon aan de hand van geweien zien wat het verschil tussen een damhert, ree en edelhert is. En hoe scherp de hoektanden van wilde zwijnen wel zijn.
In een korte toespraak stonden de bestuurders van beide gemeenten stil bij het grote belang van het Rozendaalse Veld voor hun inwoners. De contacten met de Geërfden verlopen soepel. Nicole Olland ging in op het succes van de samenwerking tussen de Hondenuitlaatservice-bedrijven. Die leidt ertoe dat de druk op het natuurgebied met honden door de bedrijven zelf gereguleerd wordt. Een mooi voorbeeld van betrokken burgerparticipatie.
Nadat Teun Lubbers en zijn echtgenote Jenny in het zonnetje waren gezet door de Heidecommissaris vanwege hun jarenlange verdiensten rond het organiseren van de catering van de heideschouw ging het gezelschap tegen schemering weer op de platte kar en liet zich voldaan naar de parkeerplaats brengen. De tocht over de heide was prachtig op deze zwoele zomeravond. De Commissie van Beheer – en in het bijzonder heidecommissaris Bert Kiljan – kon met tevredenheid constateren dat het beheer in goede handen is bij de gemeente Rheden.
Het heideveld van het volk bloeit weer
ROZENDAAL – QUIRIJN VISSCHER
De heideschouw van de Geërfden van Velp op het Rozendaalse Veld is meer dan een jaarlijks ritueel. “Het moet een vrije plek blijven.”
Een nieuw bloeiseizoen, een nieuwe heidecommissaris. Bert Kiljan kijkt zaterdag- avond vanonder zijn strohoed goedkeurend over de zonovergoten paarse velden van het Rozendaalse Veld. De heide staat er fraai bij dit jaar.
In 1921 droegen inwoners van Velp het veld over aan de gemeente Rheden. Onder voorwaarden. Nog elk jaar bekijken dorpelingen bij de heideschouw of er volgens afspraak wordt beheerd. Een antiek ritueel?
Veel houdt de schouw op het oog niet in. Er worden geen lijsten afgevinkt. Op een boerenkar rijden een aantal Geërfden van Velp en wethouders van Rheden en Rozendaal over de hei naar de brandtoren. Een ecoloog vertelt over vernatting van de hooggelegen hei door een grondlaagje dat spontaan ontstaat. ‘Net schoensmeer’.
Rhedens wethouder Nicole Olland vertelt over een nieuw beheerplan. Gek eigenlijk. Dit is Rozendaal. Dan wordt er geborreld in de avondzon.
De jaarlijkse bijeenkomst van de Geërfden is meer dan een gezellig ritueel rond een middeleeuwse geschiedenis met hei, zand en een jeneverbesbos. “Het Rozendaalse Veld is een zeldzame vrije plek op de Veluwe”, zegt Kiljan uit Velp. “Hier mogen honden nog loslopen op een deel van de heide. Mensen met modelzweefvliegtuigjes mogen er vliegen. Imkers hebben een eigen plek.”
Het gezamenlijke gebruik van de hei vloeit voort uit de geschiedenis. Niet alleen kasteelheren in Velp (Biljoen) en Rozendaal hadden voor het zeggen op de Veluwe. Kleinere grondbezitters ‘met een erf’ beheerden samen met hen sommige woeste gronden. Samen vormden ze de Geërfden. Om dreigende versnippering van het Rozendaaldse Veld te voorkomen, droegen de Geërfden het in 1921 over aan hun gemeente: Rheden. Ook al ligt het in Rozendaal.
Anno 2016 plukken vele hondenliefhebbers en hondenuitlaatbedrijven rondom Arnhem hiervan nog de vruchten. Op een drol meer of minder wordt hier niet gekeken. Kraaien en zwijnen ruimen ze wel op. Een zeldzaamheid op de Veluwe, zegt Kiljan.
Als kersverse heidecommissaris maakt hij plannen om de dorpsgemeenschap van Velp tot in de verre toekomst te blijven betrekken bij ‘haar heide’. En Rozendaal dan? Die gemeente gaat hoogstens over de kapvergunningen, indien nodig, zoals bij de aanleg van de zandverstuiving. “Ook Rozendalers zijn hier welkom”, zegt Kiljan. “Iedereen is welkom op het Rozendaalse Veld.”
Rheden heeft hier contractueel voor te zorgen. En Kiljan ziet dat het anno 2016 nog altijd goed gaat. “Mooi, hè?”
22 augustus 2015: Heideschouw
Zaterdag 22 augustus vond op het Rozendaalseveld de jaarlijkse Heideschouw plaats. Dit keer werd met de platte kar een grote omweg gemaakt langs de bijenkasten en vertelde imker Leendert van ’t Leven over de nijvere volkjes die de kasten bewonen en er hun heidehoning maken. Bij de Brandtoren werd traditioneel halt gehouden voor een hapje en een drankje en was er gelegenheid om de definitieve plaats van de toekomstige schuilhut te bepalen en de maquette ervan te bewonderen. Toen de zon al laag boven de bosrand stond, vertrok de kar vol leden van de Commissie van Beheer met hun partners en genodigden weer naar de bewoonde wereld. Het was een geslaagde namiddag op de zonovergoten heide. – Het verslag van Rhedens Nieuws vindt u hier –
23 Augustus 2014: Heideschouw
Op zaterdag 23 september heeft de Commissie van Beheer, genodigden en vertegenwoordigers van de Gemeenten Rheden en Rozendaal het door de gemeente Rheden gevoerde beheer geschouwd. – klik voor meer foto’s op de titel van het bericht –
24 augustus 2013: Heideschouw
Zaterdag 24 augustus 2013 heeft weer de jaarlijkse heideschouw plaatsgevonden door de Commissie van Beheer, enkele wethouders van zowel de gemeente Rheden als Rozendaal en overige genodigden. Een bijzondere editie, niet in de laatste plaats omdat we afscheid hebben genomen van Pieter Hoefsloot als secretaris en lid van de Commissie van Beheer. Pieter is thuis opgehaald vanwaar hij en zijn echtgenote met paard en wagen naar de parkeerplaats bij het Rozendaalse Veld zijn gereden. Ter plekke van de brandtoren is hij toegesproken en bedankt door de voorzitter en hebben we een toost op Pieter uitgebracht.
Eeuwenoude hei staat er mooi bij
Maandag, 27 augustus 2007 – VELP/ROZENDAAL – Hobbelend en klotsend wordt het gezelschap over het historische Kerkepad op het Rozendaalse Veld gevoerd. Verstoken van enig comfort zitten de vijfentwintig mannen en vrouwen op strobalen die zijn vastgemaakt op een platte boerenwagen.
De jaarlijkse heideschouw door vertegenwoordigers van de Geërfden van Velp en de gemeenten Rheden en Rozendaal vond zaterdag weer plaats. “Schouw”, zegt de Rhedense wethouder Jan Jansen proevend. “Alleen het woord al. Geen controle of inspectie, maar een schouw. De ‘Geërfden van Velp’ is een cultuurhistorisch relict uit vroeger tijden, waar dit woord helemaal bij past. Cultuurhistorie moet je koesteren.”
De heideschouw kan gemakkelijk op louter nostalgische folklore lijken. Maar de schouw is wel degelijk functioneel. Heide wordt door mensen in stand gehouden en is als zodanig meer cultuur dan natuur. En moet dus intensief beheerd worden. Daartoe is het nodig dat alle betrokken partijen het eens zijn over de wijze waarop.
Juridisch zit het verhaal best wonderlijk in elkaar. De gemeente Rheden is eigenaar van de grond en moet het terrein onderhouden. De grond ligt binnen de gemeentegrenzen van Rozendaal, dus daar wordt het officiële bestemmingsplan bepaald. De Geërfden hebben op grond van de schenkingsakte uit 1921 zeggenschap behouden over beheer en toegankelijkheid van het Rozendaalse Veld. Verder is er nog de wildbeheerder en zijn er mensen van de vogelwerkgroep Arnhem en omgeving aanwezig. De schouw is natuurlijk een prachtige gelegenheid voor partijen om elkaar informeel te ontmoeten.
Men kijkt kritisch rond. Bloeiende heide zover het oog reikt, niet te veel gras, niet teveel ander groen spul. Dankzij de heidewerkdag in het voorjaar en de wekelijkse werkgroep van vijftien vrijwilligers worden opschietende den en berk redelijk onder de duim gehouden. En dankzij het verdwijnen van de laatste afrasteringen is het terrein één geheel. “De hei staat er goed bij”, stelt iedereen tevreden vast.
Gelukkig wordt de schouw ook omgeven door aardige rituelen. Zo wordt er halverwege gestopt voor ‘verversingen’ bij de brandtoren en aan het einde trakteert de wildbeheerder op een toepasselijk borreltje: sleedoornjenever.